Historie algemene begraafplaats “De Leeuwerenk” te Wageningen

De eerste algemene begraafplaats van Wageningen is gesticht in 1828 en lag aan de Rijksstraatweg, nu de Generaal Foulkesweg. Omdat de begraafplaats al aan het einde van de 19de eeuw vol raakte, liet het gemeentebestuur in 1900 een nieuwe dodenakker inrichten. De keuze voor de ligging van de nieuwe begraafplaats, op een terrein aan de Oude Diedenweg, is een vooruitziende gebleken. Nu, meer dan honderd jaar later, ligt de begraafplaats nog steeds buiten de bebouwde kom. De in 1902 geopende begraafplaats is aangelegd naar een ontwerp van tuinarchitect Leonard Springer, docent aan de Rijks Hoogere Land-, Tuin- en Boschbouwschool te Wageningen, de latere universiteit.

 

Leonard Anthony Springer (1855-1940) was in zijn tijd een beroemd tuinarchitect. Hij ontwierp parken, plantsoenen en begraafplaatsen, zoals het Oosterpark en de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam en het plantsoen op de gedempte Janssingel in Arnhem. In 1943 maakte een andere bekende tuinarchitect, de Wageningse professor J.T.P. Bijhouwer, een ontwerp voor een uitbreiding naar het noorden, die de hoek Buissteeg - Oude Diedenweg opvulde. Het duurde nog wel even voordat dit plan kon worden gerealiseerd. De oorlogsomstandigheden en een slepende onteigenings - procedure zorgden voor zeven jaar uitstel. De voor die tijd moderne, strakke aula is in 1964 gebouwd naar een ontwerp van de Rotterdamse architect J.W.C. Boks.

 

Lange tijd stond het terrein waar de Wageningers hun doden begroeven bekend als “de algemene begraafplaats”. De laatste jaren deed echter de niet-officiële naam Leve Enk de ronde. Die naam is aangetroffen op de kadastrale kaart van 1832 waarop het desbetreffende gebied is ingetekend en van veldnamen voorzien. Degene die deze namen noteerde, een landmeter van het kadaster, was echter niet uit Wageningen afkomstig.

 

Dat heeft tot gevolg gehad dat hier en daar fouten zijn gemaakt bij het overnemen van plaatselijke benamingen op de kaarten. De naam Leve Enk voor het gebied waarin de algemene begraafplaats ligt, is een dergelijk fout. De juiste naam is Leeuwerenk.

 

Het woord “Enk” (of “Eng”) betekent: akkers, akker complex. Het gaat dus om de akkers bij de Leeuw. Dat laatste woord heeft niets te maken met het roofdier, maar is een Oudnederlands woord dat graf of grafheuvel betekent. Onder “Oudnederlands” moet in dit verband niet worden verstaan het Nederlands van vroeger in het algemeen, maar in het bijzonder de taal die onze voorouders in de vroege middeleeuwen (circa 400 - 1100) spraken. In of nabij de Leeuwer akkers moet dus een prehistorische grafheuvel of een graf, mogelijk ook een prehistorisch grafveld hebben gelegen. Toepasselijker kan een naam voor een begraafplaats bijna niet zijn. Toen de minder correcte naam Leve Enk dan ook definitief ingeburgerd dreigde te geraken, besloten burgemeester en wethouders in oktober 2004 de algemene begraafplaats aan de Oude Diedenweg officieel de historisch juiste naam “De Leeuwerenk” te geven.

Auteur: C.D. Gast. Archivaris der gemeente Wageningen.